نژادهای فیزیولوژیکی زنگ قهوه ای f. sp. tritici pussinia recondita در ایران و مطالعه ژنوتیپ مقاومت در چند رقم گندم

به منظور شناساییی فاکتورهای غیربیماریزا و بیماریزایی (avirulence/virulence factors) جدایه های قارچ puccinia recondita f. sp. tritici عامل بیماری زنگ قهوه ای گندم در ایران، در سالهای 1374 الی 1376 تعداد 115 نمونه برگ گندم آلوده به این بیماری از مناطق مختلف کشور جمع آوری و به گلخانه منتقل گردید. پس از خالص سازی و تکثیر، جدایه های خالص شده در گلخانه روی گیاهچه های 34 لاین تقریبا ایزوژن (near isogenic lines) حامل ژنهای مقاومت ri 6061, 14b, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 29, 30, 32, 33, 35, 37, b, wlr1, 2a, 2b, 2c, 3bg, eka, 9, 10, 11, 12, 13, 14a مایه زنی و تیپ آلودگی هر یک با روش رولفزو و همکاران (roelfs et al; 1992) یادداشت برداری شد. غیربیماریزا و بیماریزا بودن جدایه ها با استفاده از واکنش های تیپ آلودگی پائین (lit) و تیپ آلودگی بالا (hit) تعیین شد. نتایج نشان داد کلیه جدایه ها روی لاینهای حامل ژنهای rl 6061, 37, blr 12, 14a, 14b, 18, 34, 35 بیماریزا بودند ولی هیچ کدام از آنها روی لاینهای حامل ژنهای lr w, lr 9, 24, 29 بیماریزا نبودند. روی بقیه ژنهای حالتهای غیربیماریزا و بیماریزا با فراوانیهای مختلف وجود داشت که برای تمایز بین جدایه های مختلف مورد استفاده قرار گرفت . ضمن استفاده از ژنهای اصلی پیشنهاد شده در روش لانگ و کولمر (long & kolmer, 1989) تعداد 12 ژن متمایزکننده کمکی دیگر شامل lr 32, 20, 22, lr3bg, 13, 15, 18, 10, 19, 23, 21, 2b باری تمایز بیشتر بین جدایه های زنگ قهوه ای در ایران استفاده شد. واکنش ژنهای متمایزکننده در داخل گروههای متمایزکننده های اصلی و کمکی تعیین شد. با مایه زنی جدایه های مختلف روی این لاینها، 77 پاتوتیپ با فرمول غیربیماریزاˆبیماریزای متفاوت شناساییی شد که برای اولین بار با این روش در ایران معرفی می شوند. فنوتیپ بیماریزای tht/tpt جمع آوری شده از منطقه ساری و گرگان با بیماریزا بودن روی بیشترین تعداد ژن مقاومت (29 ژن) به عنوان قوی ترین پاتوتیپ و فنوتیپ بیماریزایی mbg/cnb جمع آوری شده از منطقه خرم آباد با بیماریزا بودن روی 14 ژن مقاومت ، ضعیف ترین پاتوتیپ شناخته شد. شایع ترین پاتوتیپ ، pgr/rpk با فراوانی 13 درصد بود که روی 24 ژن مسئول مقاومت قادر به ایجاد آلودگی بود. در بخش دوم این تحقیق عکس العمل هشت رقم گندم معرفی شده در ایران با پاتوتیپهای مختلف p.r.f.sp.tritici برای تعیین ژنهای مقاومت گیاهچه ای به همراه 34 لاین تقریبا ایزوژن بررسی شد.